واحد پول ايران تغيير ميکند

دويچه وله , 24 دسامبر 2009 - رييس کل بانک مرکزي از ضرورت تغيير در ساختار پولي کشور و قطعيت حذف سه يا چهار صفر از واحد پول رسمي گفت. طرح تبديل ريال به تومان، نخست توسط نمايندگان اصولگراي مجلس هفتم ارائه شد. آيا اين تبديل، در کاهش تورم موثر خواهد بود؟
بررسي تغيير واحد پول توسط بانک مرکزي، به سالهاي آغازين دهه 70 باز ميگردد. اصليترين دليل اين بحث، کاهش ارزش برابري ريال و حجم پول در گردش بود. اين طرح به دليل کشمکشهاي سياسي وقت مسکوت ماند و با روي کار آمدن دولت نهم در سال 84 دوباره به جريان افتاد. طهماسب مظاهري، رييس پيشين بانک مرکزي و شمسالدين حسيني، وزير سابق اقتصاد و دارايي از موافقان حذف سه صفر از پول ملي بودند. آنان نقطه قوت اين طرح را سهولت در داد و ستد و محاسبات عنوان ميکردند.
نظرکارشناسان اقتصادي در باره اثرات اين طرح يکسان نيست. گروهي از استادان دانشگاه معتقدند که کاستن از تعداد صفرهاي پول، تنها تبديل کالا به واحد پول را سادهتر ميکند. به نظر دکتر نيلي، عضو هيات علمي دانشگاه اقتصاد علامه طباطبايي، اين تغيير قبل از حل مشکل رشد حجم پول، تاثيري در مهار تورم ندارد. دکتر بيژن بيدآباد، استاد دانشگاه نيز معتقد است که تغيير پول تاثيري در معاملات يا حجم نقدينگي نميگذارد و حوزه اين تغيير تنها به عمليات حسابداري پول محدود ميشود.
محسن شمشيري، روزنامهنگار اقتصادي از جمله موافقان اين طرح است که بر اهميت تاثير رواني آن اشاره ميکند: ”وقتي مردم براي يک دلار، ده هزار ريال ميدهند، اين پول ملي را بيارزش جلوه ميدهد. الان يک کيلو گوشت، بين 13 تا 20 هزار تومان قيمت دارد. از نظر رواني، پرداخت 20 اسکناس هزار توماني در هر خريد کوچک براي مردم سخت است. تجربه کشورهاي مختلف هم نشان داده که وقتي کشوري با تورم بالا روبروست، چنين تغييري کمک به بهبود معاملات ميکند.“
موافقان اين طرح روي کاهش حجم اسکناس، صرفهجويي در وقت شمارش پول، نگاهداري سادهتر ارقام و ترازنامهها و نيز اشغال فضاي کمتر آمار و اطلاعات مربوط به پول تاکيد ميکنند. محسن شمشيري در همين زمينه ميگويد: ”الان در معاملات و دفاتر حسابداري، به جاي اينکه بنويسند يک هزار تومان، مينويسند ده هزار ريال. در حاليکه واژهي رايج تومان است و مردم در محاسبات خود همواره در حال تبديل رقمهاي رسمي از ريال به تومان هستند. با تغيير حذف سه صفر از واحد پول، چاپ اسکناسهاي درشتتر نيز ميسر ميشود. سالهاست که مردم براي خريد پفک و شکلات و آدامس و چيزهاي ريز ديگر، از اسکناس بزرگ استفاده ميکنند. وقتي پول جديد وارد بازار شود، سکهها هم ارزش بيشتري پيدا ميکنند.“
مهار تورم با تغيير واحد پول
توصيه عموم اقتصاددانان اين است که تغيير واحد پولي بايد در شرايطي انجام شود که تورم در کمترين ميزان باشد. محسن شمشيري، کاهش نرخ تورم در ماههاي اخير و رسيدن آن به 15 درصد را زمان مناسبي براي شروع اين طرح ميداند و ميافزايد: ” با اجراي طرح هدفمند کردن يارانهها ممکن است شوکي تورمي به اقتصاد ايران وارد شود و ما در آن شرايط نتوانيم حذف سه صفر از واحد پولي را به شکل مطلوب اجرا کنيم. اما چون در شرايط رکود تورمي قرار داريم و نرخ تورم شيب نزولي پيدا کرده، اين فرصت مناسب است.“
رييس بانک مرکزي حذف سه صفر از واحد پول را در گرو اجراي طرح تحول اقتصادي خوانده است. دولت اما با وظايف سنگيني از قبيل مهار بيکاري و تامين اعتبار شرکتها و کارخانهها مواجه است. دولت هنوز نتوانسته بستري منطقي براي اجراي طرح هدفمند کردن يارانهها فراهم کند. آيا دولت امکانات عيني لازم را براي تغيير واحد پول داراست و آيا ميتواند اعتماد مردم را در اين زمينه نيز جلب کند؟
محسن شمشيري ميگويد: ”اصطلاحي در اقتصاد هست به نام انتظارات تورمي. اگر مردم باور کنند که قيمتها رو به رشد است، حتي اگر توجيهي هم براي رشد قيمت وجود نداشته باشد، باز افزايش قيمت خواهيم داشت. رفتار دولت در اين ميان بسيار مهم است. اگر رفتار مالي دولت با انضباط و کنترل همراه باشد و ما شاهد روند نزولي قيمتها به صورتي پيوسته باشيم، جو رواني جامعه نيز مساعد خواهد شد.“