منشوری برای پاس داشت «انسان بودن»

نیوشا بقراطی

برای بودن و نه تنها بودن که انسان بودن، برای پاس داشت جوهره نهادين نوع بشر و برای نزديکتر شدن به مرزهای تعريف شده بشريت بود که ۶۱ سال پيش، در ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ نمايندگان کشورهای عضو سازمان تازه تأسيس ملل که سر برآورده از روزها و سال های سياه جنگ دوم جهانی بود، در پاريس گرد هم آمدند تا يکی از مهمترين اسناد بين المللی تاريخ در زمينه حقوق و آزادی های فردی را به جهان معرفی کنند؛ اعلاميه جهانی حقوق بشر.

منشور حقوق بشر سازمان ملل در ۳۰ بند مجزا، تمامی افراد و بنيادهای اجتماعی را در سراسر جهان به تلاش در جهت گسترش آزادی های فردی، گسترش آموزش و ارج نهادن بر حرمت حقوق انسان ها فرا می خواند.

اعلاميه جهانی حقوق بشر، با اين کلمات آغاز می شود: شناسايی حيثيت ذاتی کليه اعضای خانواده بشری و حقوق يکسان و غير قابل بحث آنان، اساس آزادی، عدالت و صلح را در جهان تشکيل می دهد.

اعلاميه در ادامه می افزايد: مجمع عمومی اين اعلاميه جهانی، حقوق بشر را آرمان مشترکی برای تمامی مردم و کليه ملل اعلام می کند.

دو سال بعد، در سال ۱۹۵۰ ميلادی روز ۱۰ دسامبر از سوی مجمع عمومی، روزی برای پاس داشت اين حقوق بنيادين در نظر گرفته شد. حقوقی که در ۳۰ ماده با تصريح آزادی و برابری همه انسان ها آغاز می شود و در ادامه، بر موارد جزيی تری در اين زمينه ها پای می فشارد که از آن جمله اند: عدم تبعيض نژادی، جنسيتی، مذهبی، مالی و امثال آن، حق امنيت شخصی، رد بردگی، ممنوعيت شکنجه و مجازات غير انسانی، حق شمول در قانون، تساوی در برابر قانون، ممنوعيت توقيف و حبس خودسرانه، حرمت زندگی خصوصی، حق انتخاب محل اقامت و حق باز گشت به ميهن، حق پناه جويی، حق زناشويی و برابری در ازدواج، حق مالکيت، حق آزادی فکر و مذهب، آزادی بيان، حق تجمع و گرد همايی، حق شرکت در اداره کشور، حق انتخاب شغل و برابری شغلی، امنيت اجتماعی، بهره مندی از اتحاديه ها، حق تفريح و استراحت، لزوم برخورداری از رفاه نسبی، آموزش و پرورش و حق انتخابات آزاد و مبتنی بر اراده ملت.

منشور جهانی حقوق بشر هم چنين تصريح می کند که تمامی متهمان، در پيشگاه قانون بی گناه هستند. مگر آن که خلافش ثابت شود.

اين اعلاميه اگر چه ضمانت اجرايی حقوقی ندارد، اما به عنوان ميزان و نموداری برای سنجش اعتبار حقوقی کشورها به شمار می رود و تمامی اعضای سازمان ملل متحد از لحاظ عرفی و اخلاقی به اجرای مفاد آن خوانده شده اند. آرمانی متشکل از حقوق نهادين بشر که از شش دهه و اندی اين سوتر، اگر چه شمار زيادی از کشورها را با خود همراه کرده، اما برای بسياری ديگر از مردم جهان، هم چنان تنها يک آرمان و نه يک واقعيت به شمار می رود.